Topraklama Nedir

Aktif kullanım dışında, istenmeyen  bir şekilde elektriğin istenmeyen alana geçip buradan  da kullanıcılara zarar vermesini önlemek amacıyla  elektriğin toprağa gönderilmesi ne denir.

Birkaç örnekle açıklayacak olursak;

Bulaşık ve çamaşır  makinaları  elektiriği rezisdanslarda ve motorda aktif olarak kullanır. Suyun parçalara zarar vermesi ve mekanik nedenlerden dolayı elektrik çamaşır makinası veya bulaşık makinası kapağına sızabilir.Bu sızma az veya çok olabilir.İşte böyle bir durumda kullanıcı yaralanma hatta ölümle sonuçlanabilecek elektrik çarpmalarına maruz kalabilir.Bunun önlenmesi için başka bir iletken cihazın gövde kısmına bağlanılıp diğer ucu topraklama hattına bağlanarak, gövdeye olası bir elektriktik sızıntısı durumunda bu elektiriğin kullanıcıya zarar vermeden toprağa gitmesi amaçlanır.

Topraklama Yapmalı Mıyım?

Yüksek katlı site ve apartman dairelerinde daire sahibinin topraklama yapması gerekmez. İnşaatı yapan firma veya kooperatif bina yapım aşamasında ortak topraklama hattı yapmış ve bunu dairelere dağıtmış olması gerekir. Ruhsat alınabilmesi için bu şarttır. Zarar görmüş veya eksik topraklamalarda ise site veya apartman yönetimi devreye girerek tüm dairelerin faydalanabileceği bir ortak topraklama hattı yaptırmalıdır.

Topraklama sıkıntısı çeken müstakil ev veya iş yerlerinde ise topraklama işi ehil elektrik ustaları tarafından yapılmasında fayda vardır.

Topraklama Nasıl Yapılır?

Topraklama için özel bakır çubuk toprağın yumuşak olduğu bir yere yeterince gömülür. Daha sonra özel bağlantı aparatları ile topraklama için tahsis edilen kablo ile elektrik panosuna kadar taşınır.

Genellikle suyla temas eden cihazlarda  elektrik kaçağı olma ihtimali çok fazladır.Örneğin bulaşık makina yüzeyleri, fırın yüzeyleri vb…

Ketıl, ütü, kahve makinası , çamaşır-bulaşık makinası,  ve şofbenler bu gruba girebilir

İkinci grupta ise ısıtma özelliği olan ve içerisinde resiztans barındıran cihazlarda bu tehlike ortaya çıkabilmektedir. Fırın, kurutucu elektrikli ocaklar gibi..

TOPRAKLI FİŞ TOPRAKSIZ FİŞ

Aldığınız ürünün fişine bakarak da topraklamaya ihtiyaç duyup duymadığını anlayabilirsiniz.

Prizlerde Toprak Uç Nasıl Bulunur ?

Genellikle sık karşılaşılan bir sorundur.Eskime sonucu değiştirilmesi icap eden veya ilk defa takılacak prizlerde topraklama ucu ile faz nötr ucunun karışması.

Prizlerde faz ve nötr uçlarının yerleri değişirse sorun teşkil etmez.Ama faz toprak veya nötr – toprak yerleri karışırsa sorun teşkil eder.

Prizlerde ortadaki uç toprak ucudur.Burada sarı olan kablo.

Peki bu ayrımı nasıl yapacağız?

Bunları sizlere madde madde açıklamaya çalışacağım;

1-Standartlara uygun tesisat yapılmışsa kablo renkleriyle uçlar bulunur

Toprak=Sarı renk

Faz=Kahverengi

Nötr=Mavi

2-Genelde kesiti ince olan uç topraklama ucudur.Faz ve nötr kabloları toprak kablosuna göre daha kalındır.

Faz ve nötr de 2.5 mm, toprak ise 1,5mm kablo kullanılır

3-Yalıtımı soyulmuş sadece bakır kablo varsa o uç topraktır.(Genellikle eski tesisatlarda bu durumla karşılaşılmaktadır.)

Topraklama Çeşitleri Nelerdir?

                Topraklamaları amaçlarına göre 3 farklı şekilde sınıflandırabiliriz. Bunlar aynı zamanlarda tesislerde kullanılan en önemli topraklama çeşitleri arasında yer almaktadırlar.

  1. Koruma Topraklaması
  2. İşletme Topraklaması
  3. Fonksiyon Topraklaması
  1. Koruma Topraklaması:  Alçak gerilim tesislerinde yer alan ve temas gerilimine karşı korunma amacına yönelik hizmet eden bir topraklama çeşididir. Ayrıca yüksek gerilim tesislerinde gerilimlere karşı kullanılabilecek tek yöntemdir. Bir tehdit algılandığı anda zarar görme tehdidiyle karşı karşıya olan canlıyı koruma amacına yöneliktir. Elektrik akımının geçmemesi gereken herhangi bir metal parçasının olası bir ihtimalle dokunma yolu ile elektrik geçirebilme ihtimali doğurduğunu düşünelim. Bu tehlikeyi doğuran dış metal kısımların topraklanması işlemidir.
  • İşletme Topraklaması:  Herhangi bir tesisin normal işletilebilmesi için yapılan topraklama çeşididir. Elektrik akımlarının istenilen değerlere sahip olmasını sağlar. Alçak gerilim şebekelerinde sistem ile toprak arasındaki gerilimin istenilen belirli bir değerin üzerinde çıkmaması amacına yöneliktir. Yüksek gerilim şebekelerinde ise direk topraklanması yoluna gidilmektedir.
  • Fonksiyon Topraklaması:  İşletme tesislerinde tesisin ya da elemanının istenen fonksiyonu yerine getirmesi için yapılan topraklamadır. Belirli bir amaca yöneliktir. Yıldırım düşmesinden sonra işletmede bulunan cihazların fazla yükleme sonucu zarar görmesini engellemek amacıyla yapılan topraklama çeşididir. Direnç değeri ise 10 ohm’un altında bir değerde olmalıdır.

Toprak Cinslerinin Direnç Değerleri Nelerdir?

                Toprağın özgül dirençlerini belirlerken rutubetin ve sıcaklık derecesinin büyük önem taşıdığını bilmemiz gerekir. Bu sebeple mevsimler bunu belirlememizde ön planda yer alır ve bu sayede bulduğumuz değerler bize ortalama bir direnç değeri verirler.

  • Bataklık: ………………………….30 ohm
  • Killi Toprak: …………………….100 ohm
  • Rutubetli Kum :………………..200 ohm
  • Rutubetli Çakıl: ………………..500 ohm
  • Kuru Kum veya Çakıl: …….. 1000 ohm
  • Taşlı Zemin: …………………….3000 ohm

Topraklama Ölçümü Nedir?

Topraklama ölçümü elektrikli araçlarda aktif olmayan metal kısımları iletken aracılığıyla toprağa bağlanmasıyla oluşturulan sistemdir. Topraklama cihazlardaki kaçak akımların ve statik elektriğin toprağa akmasını sağlar. Topraklama sayesinde de can ve mal güvenliğinin sağlanmasına yardımcı olur.Topraklama işlemi tanım ve hayata geçirilmesi bakımından basit bir işlem olarak görülmesine karşın belirli koşulları karşılayacak şekilde ve belirli koşullara uygun olarak gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Günümüzde topraklama gerçekleştirilirken Elektrik Tesisi Topraklama Yönetmeliği, Elektrikli İç Tesisleri Yönetmeliği, İş Ekipmanlarının Kullanımı Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği ve İşyeri Bina ve Eklentilerinde Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmeliklerine uygun olarak gerçekleştirilmektedir.

Topraklama ölçümüyse en basit ifadesiyle uygulanan topraklama işleminin değerinin ölçülmesidir. Topraklama ölçümü topraklama yönetmeliğinin sınır değer formülüne göre hesaplanmaktadır. Bu süreçte topraklama ölçümü, ölçümün yapılacağı alandaki bütün pano, makine, priz sigortaları, kaçak akımrölelerinin değerlerine bakılarak gerçekleştirilmektedir. Topraklama işlemi her ne kadar bu yönetmeliklere uygun olarak hayata geçirilseler de topraklama ölçümünün belirli aralıklarla bakım ve kontrollerinin gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle;

  • Yeri değiştirilebilen işletme elemanlarında 6 ay,
  • Sabit işletme elemanlarında, iş merkezleri ve sanayi tesislerinde 1 yıl,
  • Patlayıcı, parlayıcı, zararlı ve tehlikeli maddelerle çalışma sürdürebilen işletmeler ve ıslak alanlarda çalışma sürdüren işletmelerde 1 yıl,
  • Elektrik dağıtım, iletim ve üretim tesisleri ile topraklama tesisleri 2 yıl,
  • Enerji dağıtım ve nakil hatlarında 5 yıl süreleri aşmamak koşuluyla topraklama ölçümü yapılmalıdır. 

Topraklama Ölçümü Nasıl Yapılır?

Belirli periyotlarla gerçekleştirilen topraklama ölçümleri yetkili mühendisler eşliğinde alanında uzmanlaşmış kişilerce ölçülerek raporlanmaktadır. Topraklama ölçümünde kullanılan cihazların kalibrasyonlarının yapılmış olması ve fabrika benzeri bir alanda ölçüm gerçekleştiriliyorsa topraklama sisteminin araştırılması gerekmektedir. Topraklama ölçümü yapılırken direklerde direğin bağlantısı koparılmadan gerçekleştirilmelidir.

Topraklama ölçümünün yapılış süreci işlemin yapılacağı noktaya göre bazı değişiklikler içerebilmesine karşın temel olarak aynı prensipleri içermektedir. Bu işlemler ise;

  • Gözle kontrolün yapılması,
  • Koruma iletkenlerindeki bağlantılarının mevcut durumunun gözden geçirilmesi,
  • Elektrik tesisindeki yalıtımının ölçümünün yapılarak sağlığının incelenmesi,
  • Toprağın direncinin ölçülerek topraklama kontrolünün yapılması şeklinde sıralanabilmektedir.

Topraklama ölçümü yapılırken en sık kullanılan yöntem 2 kazıklı ölçüm yöntemidir. Bu yönteme göre P ve C elektrotlarının toprağa 5 – 10 metre arayla gömülmesiyle gerçekleştirilmektedir. Bu ölçüm sırasında topraklama barasına yeşil, potansiyel elektroduna sarı ve akım elektrotuna kırmızı kablo bağlanmaktadır. Cihazın bu bağlantısıyla ölçüm gerçekleştirilebilmektedir. Ölçüm sırasında toprağın nemli olması işlemin daha kolay yardımcı olmaktadır.

Topraklama ölçümlerinde beklenen değer genellikle 10 volt ve altındaki değerlerdir. Bu değerin üzerinde çıkması topraktaki dirence bağlı hataların oluşmasını olası hale getirmektedir.

Topraklama Ölçüm Raporu

Topraklama ölçüm raporu, gerçekleştirilen topraklama ölçümünün ardından yetkili kişiler tarafından oluşturulan raporlardır. Bu rapor topraklama değerler ve ölçümleri başta olmak üzere gerekli içeriklerin ilgili mevzuatlara uygunluğunu göstermektedir. Topraklama ölçüm raporları;

  • Ölçümün gerçekleştirilmesini talep eden ve gerçekleştiren kişilere ilişkin bilgi,
  • Ölçümün yapıldığı tarih ve söz konusu tarihteki toprağın mevcut durumu,
  • Ölçümü gerçekleştirilen tesise ilişkin bilgiler,
  • Ölçümün yapıldığı cihaz ve cihazın kalibrasyonuna ilişkin bilgiler,
  • Ölçüme ve karşılaştırmaya ilişkin değerler,
  • Topraklama ölçüm değerinin mevzuata uygun olmaması halinde yapılması gerekenlere yer verilmektedir.

Topraklama Ölçümü Neden Önemlidir?

Topraklama temel olarak elektrik tesisatındaki güvenliğin sağlanmasında temel oluşturur. Bu nedenle de topraklama ölçümü güvenliğin sürdürülebilir olması ve güvenliği riske atan noktaların tespit edilmesini sağlamaktadır. Topraklamanın tesislerdeki güvenliği oluşturması aynı zamanda topraklamanın ve topraklama ölçümünün de önemini ortaya çıkartır. Oluşturulacak olan bu temelin sağlamlığı işletmelerin elektrik güvenliğinin artmasını sağlar. Topraklama ölçümünün düzenli olarak yapılması elektrik sistemlerinde sorun veya hatalarla karşılaşılmasının önüne geçilmesinde, iş ve işçi sağlığının korunmasının sağlanmasında, elektrikle alakalı birçok elemanın sorunsuz ve düzgün çalışmasının sağlanması gibi noktalarda etkin rol üstlenmektedir.